शेंगेन व्हिसा म्हणजे काय

महासत्तेला आंतरराष्ट्रीय राजकारणामध्ये महत्त्वाचे स्थान असते. महासत्तांकडे जागतिक घडामोडींवर प्रभाव टाकून आपले हित साधण्याची क्षमता असते. दुसऱ्या महायुद्धानंतर शीतयुद्धाच्या काळात अमेरिका आणि सोव्हिएट रशिया या दोन  महासत्ता एकमेकांसमोर उभ्या ठाकल्या होत्या.

उदारमतवादी लोकशाही म्हणजे काय? उदारमतवादी लोकशाही हा प्रातिनिधिक लोकशाहीचाच एक प्रकार आहे. जागतिक स्तराव र आज उदारमतवादी लोकशाही व्यवस्था ही एक प्रबळ राजकीय विचारधारा आहे. यात वैयक्तिक स्वातंत्र्यालामहत्त्वाचे स्थान आहे. उदारमतवादी लोकशाहीची काही ठळक वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे - • सार्वत्रिक मताधिकार • स्वतंत्र आणि न्याय्य निवडणुका • स्पर्धात्मक पक्षीय राजकारण • कायद्याचे राज्य

अमेरिकन सॉफ्ट पॉवरची काही उदाहरणे • शैक्षणिक देवाणघेवाण कार्यक्रम - अमेरिका हा देश विद्यार्थ्यांसाठी अतिशय अनुकूल आहे. गेल्या काही वर्षांमध्ये अमेरिकेत शिकणाऱ्या आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांचा आकडा भरपूर प्रमाणात वाढला आहे. • आंतरजाल - आंतरजालाद्वारे लोकशाही व अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा प्रसार ही सुद्धा अमेरिकेच्या सॉफ्ट पॉवरचा भाग आहे. • फूड चने्स - अमरेिकन फूड चने्सला जागतिक ओळख लाभलेली आहे. मॅकडोनाल्ड, सबवे,पिझ्झा हट, बर्गर किंग इत्यादीही याची काही उदाहरणे आहेत.

व्यापारी गट म्हणजे काय?     अनेक देश मिळून आपले आर्थिक हितसंबंध दृढ करण्याकरिता काही विशेष करार करण्यासाठी व्यापारी गट स्थापन करतात. सामान्यतः हे करार व्यापारातील अडथळ्यांना कमी अथवा दूर करण्यासाठी केले जातात. जकात (आयातीवरील कर) आणि कोटा (आयातीच्या प्रमाणावर घातलेल्या मर्यादा) हे व्यापारातील अडथळ्यांचे प्रमुख प्रकार आहेत.

शेंगेन व्हिसा म्हणजे काय? शेंगेन व्हिसा पात्र व्यक्तींना २६ सहभागी देशांमध्ये मुक्तपणे प्रवास करण्याची परवानगी देते. याचाच अर्थ युरोपीय प्रवाशांना अंतर्गत शेंगेन सीमांवर तपासणी प्रक्रियांना सामोरे न जाता वेगवेगळ्या शेंगेन देशांमध्ये थेट प्रवेश मिळवता येईल.

‘ब्रेक्झिट’  २०१६ साली ब्रिटिश नागरिकांनी जनमताद्वारे युरोपीय संघ सोडण्याचा निर्णय घेतला. शुक्रवार, दि.३१ जानेवारी २०२० च्या मध्यरात्री युनायटेड किंगडमने औपचारिकरित्या युरोपियन युनियनचे सदस्यत्व समाप्त केले. या प्रक्रियेला ‘ब्रेक्झिट’ असे नाव दिले गेले. ब्रेक्झिट हे ब्रिटिश राष्ट्रवादाच्या बाजूने मांडलेले आग्रही मत आहे. राज्यसंस्था ही संकल्पना आजही आपले महत्त्व टिकवून आहे हे यातून सिद्ध होते.

युरोपीय महासंघाचे कार्य कसे चालते?    युरोपीय आयोग, युरोपीय संसद, युरोपीय परिषद आणि युरोपीय न्यायालय या चार संस्था युरोपीय संघाचे कामकाज चालविण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावतात- युरोपियन आयोग : हा आयोग युरोपियन युनियनचा कार्यकारी-नोकरशाहीशी संबंधित असा घटक आहे. युरोपियन आयोग मुख्यतः नव्या कायद्यांसाठीचे प्रस्ताव सुचवणे, युरोपियन संसदेने आणि आयोगाने घेतलेल्या धोरणात्मक निर्णयांची अंमलबजावणी करणे या जबाबदाऱ्या पार पाडतो. युरोपियन संसद : युरोपीय संसदेत एकूण प्रत्यक्ष निवडणुकांद्वारे एकूण 751 सदस्य पाच वर्षांच्या कार्यकालासाठी निवडले जातात. संसदेवर कायदेविषयक, देखरेखीच्या आणि अर्थविषयक जबाबदाऱ्या सोपवल्या जातात.  युरोपियन परिषद : युरोपियन परिषदेच्या रचनेत सदस्य राष्ट्रांचे राष्ट्राध्यक्ष किंवा प्रधानमंत्री, त्यांचे परराष्ट्र मंत्री, व त्यासोबत परिषदेचे पूर्णवेळ अध्यक्ष यांचा समावेश असतो. ही परिषद वर्षातून चार वेळा भरवली जाते आणि युरोपियन युनियनला सामरिक नेतृत्व प्रदान करते. युरोपियन न्यायालय : युरोपियन न्यायालय युरोपियन युनियनमधील कायद्यांचा आणि करारांचा अर्थ लावणे व निवाडा करणे हे कार्य पार पाडते. युरोपियन युनियनचे कायदे सदस्य देशांच्या राष्ट्रीय कायद्यांपेक्षा श्रेष्ठ मानले जातात.

(i) General Agreement on Trade in Services (GATS) : १९९५ मध्ये जागतिक व्यापार संघटने अंतर्गत (WTO) हा करार केला गेला. वस्तूंबाबत बहुपक्षीय पातळीवर व्यापाराचे नियोजन गॅटमार्फत केले जात असे. त्याचप्रकारे नियोजन करण्यासाठी सेवा क्षेत्राला यात समाविष्ट केले गेले. (ii) बौद्‌धिक संपदेच्या अधिकाराबाबतचा व्यापारी करार Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights, (TRIPs) : जागतिक व्यापार संघटनेच्या सदस्यांसाठी बौद्‌धिक संपदेच्या अधिकाराबाबत काही न्यूनतम निकष त्या कराराद्वारे केले गेले आहेत.TRIPs मध्ये साधारणतः कॉपीराईट, भौगोलिक संकेत या गोष्टींचा समावेश होतो. औद्योगिक डिझाईन, इंटिग्रेटेड सर्कीट, पेटंट, ट्रेडमार्क इत्यादींचा समावेश होतो. बौद्‌धिक संपदा अधिकारांची अंमलबजावणी करण्याची प्रक्रिया उपाययोजना आणि विवाद निवारण या गोष्टीदेखील TRIPs मध्ये सांगितल्या आहेत.

बहुराष्‍ट्रीय कंपनी अशी कंपनी असते जिचे एका राष्‍ट्रात मुख्यालय असते, परंतु ती अनेक देशात कार्यरत असते. काही भारतीय बहुराष्‍ट्रीय कंपन्या : बजाज, डाबर, ONGC, आदित्‍य बिर्ला, अमूल,गोदरेज, विप्रो इत्‍यादी.ट्रान्स-नॅशनल कॉर्पोरेशन या बहुराष्‍ट्रीय कंपन्यांचाच एक प्रकार आहेत. या कंपन्या कोणत्‍याही एका राष्‍ट्राला बांधील नसतात. त्‍यांचे एकाच राष्‍ट्रात मूळ स्‍थान नसते. काही ट्रान्सनॅशनल कंपन्या : नेसले, बायर युनिलीव्हर, सीमेन्स, जनरल इलेक्‍ट्रिक इत्‍यादी. सेवा क्षेत्र हेतीन पारंपरिक आर्थिक क्षेत्रांपैकी तिसरे आहे. पहिल्या क्षेत्रात शेती, खाणकाम, मासेमारी इत्‍यादींचा समावेश होतो. दुसरे क्षेत्र हे उत्‍पादन क्षेत्र आहे. सेवा क्षेत्रामध्ये खानपान, हाऊस कीपींग, सुरक्षा इत्‍यादी सेवांचा समावेश होतो.